„Konstytucyjna zasada trójpodziału władz (art. 10 Konstytucji), w świetle której sądy sprawują władzę sądowniczą, znajduje swoje rozwinięcie w art. 45 Konstytucji, zgodnie z którym każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.

Autorzy monografii zadali sobie trud badawczy, aby udzielić odpowiedzi na pytanie, czy obowiązujące przepisy postępowania cywilnego spełniają powyższe kryteria konstytucyjne.

Analizie poddane zostały nie tylko zagadnienia doktrynalne, ale przede wszystkim aspekty praktyczne – czy procedura cywilna zapewnia obywatelom prawo do sprawiedliwego sądu.

W monografii omówiony został znaczący dorobek literatury dotyczący tej materii, a także przeanalizowano obszerne orzecznictwo sądowe.

Doniosłym zagadnieniem teoretycznym, mającym jednakże istotny wpływ na praktykę, jest pojęcie sprawy cywilnej w znaczeniu materialnym i formalnym oraz jej wzajemne relacje ze «sprawą konstytucyjną». Ten problem, jak i wiele innych istotnych kwestii zostało rozstrzygniętych w sposób niezwykle wnikliwy, przekrojowy i systematyczny.Monografia stanowi istotne uzupełnienie dorobku naukowego, zachowując przy tym walor praktyczny. Dla praktyków jest ona ważna zwłaszcza dlatego, że coraz częściej Konstytucja stosowana jest przez nich bezpośrednio (art. 8 ust. 2 Konstytucji). Dlatego stanowić powinna istotny element w księgozbiorze wszystkich prawników – zarówno teoretyków jak i praktyków”.

Prof. zw. dr hab. Elwira Marszałkowska-Krześ (fragment recenzji).

Renata Babińska-Górecka, Anna Banaszewska, Natalia Banaś, Arkadiusz Bieliński, Łukasz Błaszczak, Kinga Flaga-Gieruszyńska, Anna Franusz, Edyta Gapska, Izabella Gil, Piotr Gil, Włodzimierz Głodowski, Łukasz Goździaszek, Agnieszka Góra-Błaszczykowska, Marek Jackowski, Berenika Kaczmarek-Templin, Andrzej Kras, Adam Marcinkiewicz, Michał Pyrz, Jerzy Sawiłow, Magdalena Skibińska, Bogusław Sołtys, Katarzyna Szymura, Tomasz Strumiłło, Andrzej W. Wiśniewski

„Konstytucjonalizacja Postępowania Cywilnego”

Autor: Łukasz Błaszczak

Spis treści

Wykaz skrótów

Autorzy

Wykaz Aktów Prawnych

Bibliografia

Słowo wstępne

CZĘŚĆ I

SPRAWA CYWILNA I DROGA SĄDOWA A KONSTYTUCJA

Rozdział I

Problematyka sprawy cywilnej i drogi sądowej w kontekście zagadnienia sprawy

konstytucyjnej i domniemania drogi sądu powszechnego z art. 177 Konstytucji

prof. nadzw. UWr dr hab. Łukasz Błaszczak

1.                Wprowadzenie

2.                Pojęcie sprawy cywilnej w znaczeniu materialnym i formalnym.

Elementy konstytutywne sprawy cywilnej

3.                Przedmiot postępowania a kategoria sprawy cywilnej (stanowisko własne)

4.                Sprawa cywilna a sprawa administracyjna (i sądowoadministracyjna).

Pojęcie drogi sądowej

5.                Właściwość sądów powszechnych w świetle art. 177 Konstytucji a właściwość sądów

administracyjnych (art. 184 Konstytucji) – na przykładzie wybranych spraw

6.                Sprawa konstytucyjna jako kategoria nadrzędna dla wszystkich spraw.

Sprawa konstytucyjna a domniemanie właściwości sądów powszechnych

7.                Podsumowanie

Rozdział II

Konstytucjonalizacja drogi sądowej przed sądami powszechnymi

(uwagi na tle wybranego orzecznictwa TK, SN i NSA)

prof. SWPS dr hab. Agnieszka Góra-Błaszczykowska

1.                Znaczenie pojęcia konstytucjonalizacji drogi sądowej

2.                Analiza wybranego orzecznictwa TK, SN i NSA dotyczącego zakresu drogi sądowej

przed sądami powszechnymi oraz kognicji sądów administracyjnych

3.                Podsumowanie

Rozdział III

Wyłączenie drogi sądowej w sprawach cywilnych w świetle Konstytucji RP

dr Edyta Gapska

1.                Konstytucyjny kontekst dopuszczalności drogi sądowej w sprawach cywilnych

2.                Droga sądowa w sprawach cywilnych

3.                Konstytucyjne pojęcie sprawy

4.                Podsumowanie

CZĘŚĆ II

PROBLEMATYKA ŚRODKÓW ZASKARŻENIA I INNYCH ŚRODKÓW PRAWNYCH A KONSTYTUCJA

Rozdział IV

Wzruszalność prawomocnych orzeczeń na skutek tzw. wyroków interpretacyjnych Trybunału Konstytucyjnego w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych

dr hab. Renata Babińska-Górecka

1.                Uwagi wprowadzające

2.                Istota tzw. wyroków interpretacyjnych

3.                Skutki prawne tzw. wyroków interpretacyjnych

4.                Wznowienie postępowania w trybie przepisu art. 4011 kpc

Rozdział V

Niekonstytucyjność aktu normatywnego jako podstawa wznowienia postępowania cywilnego

dr Anna Franusz

1.                Skarga o wznowienie postępowania – uwagi ogólne

2.                Art. 4011 kpc jako podstawa wznowienia postępowania cywilnego

3.                Orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz Trybunału Sprawiedliwości UE

a dopuszczalność wznowienia postępowania cywilnego

4.                Odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkodę wywołaną wzruszeniem prawomocnego orzeczenia opartego na niekonstytucyjnym przepisie

Rozdział VI

Stosowanie wyroków Trybunału Konstytucyjnego przez sądy w okresie odroczenia

dr Michał Jackowski

Rozdział VII

Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia jako element systemu środków ochrony wolności i praw zagwarantowanych w Konstytucji

mgr Tomasz Strumiłło, mgr Katarzyna Szymura

1.                Wstęp

2.                Konstytucjonalizacja – uwagi ogólne

3.                Prawo do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji) – jako wartość urzeczywistniona na gruncie kpc

4.                Stabilność orzeczeń – istotny refleks prawa do sądu

5.                Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem jako mechanizm urzeczywistnienia zasady stabilności orzeczeń

6.                Wnioski

Rozdział VIII

Ocena zgodności art. 162 kpc z konstytucyjnym prawem do sądu

dr Bogusław Sołtys

1.                Wprowadzenie

2.                Określenie hipotezy badawczej

3.                Pojęcie prawa do sądu

4.                Teza badawcza

5.                Wnioski

Rozdział IX

Skarga na orzeczenie Krajowej Izby Odwoławczej a konstytucyjne zasady: prawa do sądu oraz

co najmniej dwuinstancyjnego postępowania sądowego

dr Natalia Banaś

1.                Wstęp

2.                Konstytucyjne zasady

2.1.                Zasada prawa do sądu

2.2.                Zasada co najmniej dwuinstancyjnego postępowania

3.                Regulacja prawna dotycząca skargi na orzeczenie Krajowej Izby Odwoławczej

3.1.                Geneza wprowadzenia do pzp przepisów dotyczących skargi na orzeczenie Izby

3.2.                Charakter skargi na orzeczenie zespołu arbitrów

3.3.                Właściwość sądu rozpoznającego sprawy z zakresu skargi na orzeczenia KIO

3.4.                Wymogi formalne skargi na orzeczenia Izby

3.5.                Podmioty uprawnione do wniesienia przedmiotowej skargi

3.6.                Postępowanie wywołane wniesieniem skargi na orzeczenie KIO

3.7.                Szczególna regulacja w zakresie ciężarów dowodowych

3.8.                Przedmiot zaskarżenia

3.9.                Rozstrzygnięcia merytoryczne sądu rozpoznającego skargę

3.10.            Skarga kasacyjna od rozstrzygnięć wydawanych przez sąd okręgowy w sprawie wywołanej wniesieniem skargi na orzeczenie KIO

4.                Podsumowanie

CZĘŚĆ III

WYBRANE INSTYTUCJE PRAWA PROCESOWEGO CYWILNEGO A ZASADY I GWARANCJE KONSTYTUCYJNE. SYSTEM WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI

Rozdział X

Konstytucyjne standardy prawa do sądu a ochrona prywatności stron

postępowania na przykładzie spraw cywilnych

prof. nadzw. US dr hab. Kinga Flaga-Gieruszyńska

1.                Uwagi wstępne

2.                Dostęp do sądu a ochrona prywatności w postępowaniu cywilnym

3.                Jawność postępowania a ochrona prywatności

4.                Prawo do wyroku a ochrona prywatności stron i innych uczestników postępowania

5.                Wnioski

Rozdział XI

Zasada jawności a informatyzacja postępowania cywilnego – wybrane aspekty

dr Berenika Kaczmarek-Templin

Rozdział XII

Elektroniczne postępowanie upominawcze w świetle konstytucyjnych zasad wymiaru sprawiedliwości

dr Łukasz Goździaszek

1.                Informatyzacja postępowania cywilnego

2.                Prawo do sądu

3.                Ochrona prawna

4.                Czynności referendarzy i notariuszy

5.                Jawność i dwuinstancyjność

6.                Właściwy sąd

7.                Podsumowanie

Rozdział XIII

Rozważania wokół konstytucyjności regulacji art. 428 § 2 kpc w kontekście zasady równości

 i realizacji prawa do sądu

dr Magdalena Skibińska

1.                Wprowadzenie

2.                Tło historyczne regulacji zawartej w art. 428 kpc i jej konstytucyjności

3.                Treść zasady równości obywateli wobec prawa oraz prawa do sądu w świetle Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r.

4.                Sytuacja powoda w świetle art. 428 § 2 kpc

5.                Sytuacja pozwanego w świetle art. 428 kpc

6.                Możliwe kierunki nowelizacji art. 428 kpc

7.                Podsumowanie

Rozdział XIV

Wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych w sprawach cywilnych a konstytucyjne prawo do ochrony prywatności

mgr Anna Banaszewska

1.                Prawo do sądu a prawo do prywatności

2.                Wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych

3.                Ochrona danych w postępowaniu sądowym

4.                Podsumowanie. Wnioski de lege ferenda

Rozdział XV

Realizacja prawa do sądu a zwolnienie od kosztów sądowych.

Uwagi na marginesie aktualnego orzecznictwa sądowego

mgr Adam Marcinkiewicz

Rozdział XVI

Sądowa dyrektywa prowadzenia postępowania upadłościowego w celu umożliwienia oddłużenia dłużnika a konstytucyjna ochrona wierzytelności

mgr Jerzy Sawiłow

1.                Zarys oceniająco-postulatywnego podejścia do zagadnień konstytucjonalizacji systemu prawa i jego wartości

2.                Sądowa dyrektywa prowadzenia postępowania upadłościowego w celu umożliwienia oddłużenia w świetle ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze oraz ustawy z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne

3.                Dyrektywa oddłużeniowa jako element zasady optymalizacji a ochrona wartości konstytucyjnych

4.                Dyrektywa oddłużeniowa a zbieg wartości konstytucyjnych – własności i godności człowieka

5.                Podsumowanie

Rozdział XVII

Zasady etyki radcy prawnego w kontekście wykonywania zawodu zaufania

publicznego a gwarancje konstytucyjne

dr Andrzej Kras

1.                Konstytucyjna definicja zawodu zaufania publicznego

2.                Znaczenie samorządu zawodu zaufania publicznego

3.                Zasady etyki radców prawnych

4.                Podsumowanie

Rozdział XVIII

Sądowy wymiar sprawiedliwości czy sprawiedliwość wymierzana przez sąd?

dr hab. Izabela Gil

1.                Sprawiedliwość jako cnota realizująca dobro państwa i społeczeństwa

2.                Zasada sądowego wymiaru sprawiedliwości

3.                Zasada prawa do sądu

4.                Zasada instancyjności

5.                Zasada równości (równouprawnienia) stron i uczestników postępowania

6.                Podsumowanie

Rozdział XIX

Delegowanie funkcji orzeczniczych na podmioty spoza systemu wymiaru

sprawiedliwości – konstytucyjne granice instytucji

dr Piotr Gil

1.                Wprowadzenie

2.                Pozasądowe postępowanie cywilne

3.                Standardy „sprawiedliwości proceduralnej”

4.                Sądowa kontrola działań podejmowanych przez pozasądowe organy (podmioty) w postępowaniu dotyczącym spraw cywilnych

5.                Kontrola i współpraca sądów powszechnych dotyczące postępowań prowadzonych przez sądy polubowne

6.                Podsumowanie

CZĘŚĆ IV

ALTERNATYWNE FORMY ROZWIĄZYWANIA SPORÓW (ARBITRAŻ I MEDIACJA) A KONSTYTUCJA

Rozdział XX

Konstytucyjne podstawy arbitrażu

dr hab. Andrzej W. Wiśniewski

1.                Uwagi wstępne

2.                Potrzeba poszukiwania podstawy konstytucyjnej dla arbitrażu

3.                Dominujące stanowisko polskiej doktryny

4.                Krytyka poglądu o wystarczalności ustawy zwykłej jako podstawy arbitrażu

5.                Propozycja nowego spojrzenia na konstytucyjne podstawy arbitrażu

Rozdział XXI

Pytanie o konstytucyjność sądownictwa polubownego. Spory dogmatyczne

mgr Michał Pyrz

1.                Pojęcie wymiaru sprawiedliwości

2.                Wykładnia konstytucji

3.                Konstytucyjność sądownictwa polubownego. Spory dogmatyczne

Rozdział XXII

Sądownictwo polubowne oraz skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego w aspekcie konstytucyjnej zasady prawa do sądu oraz zasady dwuinstancyjności postępowania

dr hab. Włodzimierz Głodowski

1.                Uwagi wstępne

2.                Dopuszczalność sądownictwa polubownego w świetle konstytucyjnych zasad prawa do sądu oraz dwuinstancyjności postępowania

3.                Postępowanie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego w aspekcie konstytucyjnej zasady prawa do sądu oraz zasady dwuinstancyjności postępowań sądowych

4.                Zgodność z Konstytucją koncepcji „spłaszczenia” postępowania ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego

Rozdział XXIII

Prawo do sądu a alternatywne metody rozwiązywania sporów ze szczególnym

uwzględnieniem mediacji

dr Arkadiusz Bieliński